Meditatie

Uit dharma-lotus.nl
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Wiki-meditatie.jpg
Monnik in meditatie
groepsmeditatie in Thailand

Meditatie (Bhavana) is de neutrale éénpuntige gerichtheid. Je focussed je dus op één observatiepunt en neemt deze geheel neutraal waar.

Wijsheid en inzicht (pañña)

Toen Gautama de Boeddha in 528 v. Chr. zijn verlichting bereikte in Bodhgaya, India verbleef hij daar nog vijf weken om het gehele proces welke hij had doorgemaakt te evalueren en te bezien. Hij begreep dat het bereiken van de verlichting voor ieder mens eender is en dat ieder mens op zijn pad dezelfde route zal afleggen met dezelfde valkuilen en dezelfde inzichten op dezelfde momenten. Hij zag alle processen en stadia en wist dat dit in een filosofisch kader uit te leggen is. Tegelijk begreep hij dat uitleg over het proces (Suta-mayã Pañña) niet voldoende zou zijn. Zoals hij de verlichting door ondervinden had bereikt, zo zou iedereen het door ondervinden (Cintã-mayã Pañña) moeten gaan bereiken. De 'main-key' was inzicht en het verkrijgen van dit inzicht (Bhãvanã-mayã Pañña). Inzicht verdrijft onwetendheid en al het lijden wordt in oorsprong veroorzaakt door onwetendheid. Hij zag dat inzicht bereikt wordt aan de hand van drie processen:

  • Suta-mayã Pañña: ontvangende wijsheid
  • Cintã-mayã Pañña: wijsheid door ervaring
  • Bhãvanã-mayã Pañña: wijsheid door eigen ondervinden


Zou hij leraar worden en leerlingen gaan aannemen en een sangha (gemeenschap van monniken) opstarten dan zou hij de Suta-mayã Pañña kunnen verzorgen middels het geven van lezingen en uitleg. Cintã-mayã Pañña zou de meditatie beoefening worden en dit kon hij faciliteren. Maar hoe verzorgde hij Bhãvanã-mayã Pañña Dit proces is van buitenaf niet te sturen of aan te reiken en hier maakte hij zich grote zorgen over. In eerste instantie had hij het idee dat de meeste mensen de diepe filosofische achtergronden nooit zouden begrijpen en dat ze de dharma (leer) cognitief (Suta-mayã Pañña) zouden opnemen en mogelijk aannemen. Als het daarbij zou blijven zou de dharma een doctrine gaan worden en dat wilde hij per se niet.

Bij anderen zal het wel tot dieper inzicht leiden waardoor het inzicht beleefd gaat worden en herkent vanuit ervaring (Cintã-mayã Pañña). Zou het daar echter bij blijven, dan zou de dharma kunnen leiden tot een sterker geloof in een 'Ik' in plaats van het inzicht dat het 'Ik' niet bestaat en ook dat wilde hij niet.

Suta-mayã Pañña en Cintã-mayã Pañña kan leiden tot Bhãvanã-mayã Pañña maar dat is geen vaste wetmatigheid of automatisme. Gautama de Boeddha wist dat deze transformatie niet af te dwingen is.

Transformatie processen (gotrabhücitta)

Vuur kan alleen ontstaan door de samenvoeging van brandbaar materiaal, hitte en zuurstof. Toch krijg je niet automatisch vuur bij het bijeenbrengen van deze drie. Soms lijkt het per toeval en soms lijkt het iets magisch, het ontbranden van... Zo kan Bhãvanã-mayã Pañña alleen ontstaan door de samenkomst van Suta-mayã Pañña en Cintã-mayã Pañña. Dat magische moment is niet magisch als je ervan weet en kennis over hebt.

Gotrabhü betekent verandering van richting. Citta betekent bewustzijnsproces en gotrabhücitta betekent bewust worden van het veranderen van richting. Het gehele proces dat iemand door loopt tot aan de verlichting is een proces van verandering en transformatie en zich hier bewust van is. In de boeddhistische filosofie wordt er onderscheid gemaakt tussen het proces en de transformatie die leidt naar dat proces:

  • Sutta-mayã pañña leidt naar het 1e transformatieproces
  • Cintã-mayã pañña leidt naar het 2e transformatieproces
  • Bhãvanã-mayã pañña leidt naar het 3e transformatieproces

Het moment van pañña (inzicht) duurt slechts een bewustzijnsmoment, een moment waarin helder inzicht wordt verkregen. Dit moment komt niet meer terug en is ook niet meer op te roepen. Pañña leidt tot een transformatie en deze transformatie duurt vele bewustzijnsmomenten. Deze bewustzijnsmomenten kunnen bij herhaling ervaren worden en genereren op hun beurt weer nieuwe (deel)processen:


transformaties meditatievorm

hersen

golven

mindfulness

(ãnãpãnasati)
vipassana jhãna 8-voudig pad bezoedelingen

zuiver door

kennis en inzicht

mentale vergiften

(loslaten van...)
 
Sutta-mayã pañña


1e transformatieproces

 

kalmte

meditatie
alfa aandacht    

spreken
handelen

levensonderhoud

zien van licht
kennis
verrukking
sereniteit
gelukzaligheid
geloof
energie
opmerkzaamheid
gelijkmoedigheid

gehechtheid

deugdzaamheid
de geest
zienswijze
twijfel
'wat het pad is en niet is'

het pad

zinnelijke verlangen
haat
onwetendheid
hoogmoed
onjuiste zienswijzen
twijfel
dufheid
rusteloosheid
morele schaamteloosheid

morele onbevreesdheid
Cintã-mayã pañña


2e transformatieproces

 

concentratie

meditatie

alfa &

theta

aandachtig
onderzoeken

v/d leer

concentratie
neutraliteit

observatie

Bhãvanã-mayã pañña

3e transformatieproces

inzicht

meditatie

theta &

delta

ontwaken

van energie
vipassana

gedachten

inzicht
vreugde 1e jhãna
innerlijke rust 2e jhãna
concentratie
gelijkmoedigheid 3e jhãna  

ontstaan en vergaan
uiteenvallen
beangstigende
contemplatie op gevaar
ontgoocheling
bevrijding
herobservatie
gelijkmoedigheid
de waarheid

  4e jhãna
5e jhãna
6e jhãna
7e jhãna
8e jhãna
9e jhãna
 


Al deze processen zijn transformaties op zich. Door een inzicht komt iemand in een transformatieproces en in dat proces transformeert de persoon. Je kan dus nooit in een transformatieproces geraken zonder eerst het inzicht verkregen te hebben. De transformatie heeft zijn uitwerking op fysiek-, emotioneel-, mentaal- en/of energetisch niveau. De persoon is veranderd ten opzichte van het moment voor het verkrijgen van dit inzicht en deze verandering is blijvend tot aan het volgende inzicht waarna een volgend transformatieproces zich aandient.

  • zo zal iemand die kalmte-meditatie beoefent nooit een scherpe concentratie krijgen of ontstaan-en-vergaan zal ervaren (zie schema).
  • iemand die inzicht-meditatie beoefent heeft het stadium van aandachtig onderzoeken van de leer achter zich gelaten.
  • iemand in de 6e jhãna zal in zijn meditatie geen afleidende verrukking meer ervaren.

Er zijn dus vele transformatieprocessen die allemaal aangewakkerd worden door een inzicht. De drie overkoepelende processen zijn:

kalmte-meditatie (Suta-mayã Pañña)

Dit is het eerste niveau dat bereikt wordt door meditatie en waar elke meditatie mee begint. Je komt door deze meditatie tot rust en in balans maar daar blijft het bij. Er komen geen inzichten voorbij, blokkades worden niet opgeruimd en er vind geen healing plaats. Vaak heeft dit te maken met de meditatievorm die gekozen is waarbij de meditatievorm zelf al zorgt voor heel veel afleiding. Zodoende is het wel mogelijk om aandachtig te zijn maar niet geconcentreerd, neutraal of objectief terwijl juist deze 3 tools nodig zijn om dieper in een meditatie te geraken. Zolang er een grote mate van afleiding aanwezig is zullen de hersengolven een grote frequentie (aantal trillingen per tijdseenheid) vertonen om alle indrukken van de afleiding te verwerken. Door meditatie kunnen we zorgen voor minder afleiding (geen geluid, geen beweging) en voor de rest moeten we door concentratie, neutraliteit en observatie de aanwezige afleiding pareren. Alleen dan zal de hersengolf frequentie dalen en komen we in diepere lagen terecht.

Voorbeelden van kalmte-meditaties zijn:

  • geleide meditatie waarbij naar een verhaal geluisterd wordt die je meeneemt naar bepaalde opdrachten of fasen. Neutraliteit is afwezig en er is een duidelijke sturing en de persoon volgt het verhaal.
  • muziek meditatie hier wordt geluisterd naar een concert waarin de muziek bepalend is.Hier is een sterke aandacht maar verder teveel afleiding om dieper in meditatie te raken. Dit geldt niet voor klankschalen.
  • mantra meditatie bij het opnoemen en resoneren van een mantra is er alleen maar aandacht voor de mantra. De resonantie en het passend maken in de uitademing zorgt ervoor dat er geen dieptewerking mogelijk is.
  • object meditatie er wordt gekeken naar een beeld, kaars of mandela waarbij de ogen heel duidelijk waarneemt en aandachtig blijft op het object
  • visualisatie meditatie hier wordt een beeld geschapen/gevisualiseerd dat een grote afleiding is voor alle andere processen.
  • bewegende meditatie dansen, bewegen of yoga kan in combinatie met meditatie en ook hier ontstaat veel rust en balans
  • korte meditatie elke meditatie begint met kalmte-meditatie. Het heeft enkel tijd nodig eer je verder gaat in diepere lagen. Korte meditaties zijn dus per definitie kalmte-meditaties.

Kalmte-meditatie is niet verkeerd, het is alleen beperkt. Een voorbeeld van een uitwerking van kalmte-meditatie kan zijn:

Michel is bang voor honden. Dit zorgt ervoor dat hij in onbalans is daar waar honden rondlopen. Naar het bos, heide of strand gaat hij daarom niet en bij het zien van een aangelijnde hond zorgt hij dat hij buiten het bereik van het dier is. Kalmte-meditatie kan ervoor zorgen dat de gemoedstoestand en zijn lichaam weer tot rust komen en hij de angst voelt verdwijnen. De bron van de angst wordt echter niet aangeraakt en blijft bestaan, de angst kan dus elk moment weer getriggerd worden.

concentratie-meditatie (Cintã-mayã Pañña)

waterval-meditatie is een concentratie-meditatie vorm binnen de Zen
mediteren op kruispunten of in een klok is ook een vorm van concentratie-meditatie

Deze meditatievorm begint altijd met de kalmte-meditatie en gaat vervolgens verder en dieper. Zoals de naam al aangeeft is concentratie een belangrijk onderdeel, zo ook neutraliteit en observatie. Concentratie zorgt dat je gedurende langere tijd naar een observatiepunt blijft kijken zonder afgeleid te worden. Wordt je afgeleid dan merk je dat snel op en keer je terug naar je observatiepunt. Neutraliteit zorgt dat je neutraal naar het observatiepunt blijft kijken en er geen oordeel of mening over gaat vormen. Je stuurt niets, telt niets, benoemt niet, overweegt niet. je kijkt alleen maar. Observatie komt pas later en laat binnen het observatiegebied steeds meer gewaarwordingen zien. We gaan dus steeds meer de diepte in en zien steeds meer.

Bij concentratie-meditatie gaan we blokkades zien in ons systeem (kãlapa's) en dit zijn de individuele bronnen van de onrust en onbalans. Onrust en onbalans hebben namelijk altijd een herkomst maar deze is bijna altijd op meerdere manieren gelaagd:

  • 1 oorzaak kan 100 gevolgen hebben.
  • 100 oorzaken kunnen uitkomen in 1 gevolg.
  • een oorzaak kan een gevolg hebben, wat een gevolg heeft, wat een gevolg heeft, etc...


conditionering stress hoofdpijn
slecht zelfbeeld ingetogen
verdriet keel klachten


Iemand kan hoofdpijn hebben en door meditatie proberen de energetische oorzaak te vinden en los te laten. In principe is dit met concentratie-meditatie mogelijk maar omdat de meditatie een beperkte diepgang heeft komt diegene uit op bepaalde stress factoren in het emotionele lichaam. Ingezien wordt is dat deze stress de hoofdpijn doet veroorzaken. Wat niet ingezien wordt is dat de stress op zijn beurt veroorzaakt wordt door een bepaalde conditionering én dat deze conditionering naast stress ook een slecht zelf beeld én verdriet veroorzaakt.

Door meditatie kunnen de stress-factoren losgelaten worden en zodoende verdwijnt de hoofdpijn. Echter, de achterliggende conditionering is nog steeds aanwezig en actief en deze zal een nieuw gevolg gaan creëren wat op zijn beurt weer nieuwe fysieke klachten veroorzaakt. Na de hoofdpijn en de stress losgelaten te hebben wil degene zijn ingetogen karakter aanpakken en daarna zijn keelklachten. Telkens komt diegene uit op het emotionele lichaam en zal daar proberen om de blokkades los te laten.

Beter zal zijn als de meditatie dieper zou zijn gegaan en ingezien wordt dat de conditionering de veroorzaker is van heel veel blokkades. Deze diepgang in meditatie is echter alleen mogelijk bij inzicht-meditatie. Toch wordt concentratie-meditatie veelvuldig toegepast en hiervoor zijn meerdere redenen:

  • het geloof in een Ik en een eigen persoonlijkheid die veranderd kan worden middels meditatie.
  • het geloof in maakbaarheid, dat processen altijd te sturen zijn.
  • het geloof in externe krachten zoals universele energie, rituelen of een godheid.

Voorbeelden van concentratie-meditaties zijn:

  • healing meditatie
  • ik-meditatie
  • klankschalen
  • ademhaling
  • middel-lange meditatie

Een voorbeeld van een uitwerking van concentratie-meditatie is:

Michel gaat middens concentratie-meditatie de bron van zijn angst voor honden oplossen. Als dit lukt zal hij in de toekomst geen angst meer ervaren als hij een aangelijnde of losse hond ziet. Hij zal weer ongestoord door het bos, heide, strand kunnen lopen en genieten zonder in onbalans te komen als hij een hond ziet. Echter, met het oplossen van deze angst zijn mogelijke andere angsten niet verwijderd, die blijven bestaan. Het is ook geenszins een garantie dat er in de toekomst geen nieuwe angsten, zelfs weer voor honden, kunnen gaan ontstaan.

inzicht-meditatie (Bhãvanã-mayã Pañña)

Er zijn maar een beperkt aantal inzicht-meditatie systemen zoals:

  • vipassana meditatie
  • jhãna meditatie

• cultiveren van aandacht

Deze systemen doen in principe hetzelfde. Zij zorgen dat alle tools aanwezig zijn om de diepste inzichten te verkrijgen. Door het verkrijgen van dit inzicht kom je in een proces dat uiteindelijk de gelegenheid creëert om een volgend inzicht te verwerven, etc...

Michel gaat verder met zijn meditatie en wil inzien waarom hij ooit angst voor honden heeft ontwikkeld. Hij komt erachter dat het niets met honden te maken heeft maar met een stuk onzekerheid in hemzelf. Deze onzekerheid creëert in hem meerdere angsten. Hij komt dichter bij zichzelf waardoor de onzekerheid oplost en zo ook vele verschillende angsten. Gaat hij nog dieper in zijn meditatie dan ziet hij in dat deze onzekerheid veroorzaakt wordt door begeerte, aversie en onwetendheid. Als hij deze drie kan oplossen waardoor alleen gelijkmoedigheid overblijft zullen alle angsten en andere negatieve energiestromen wegvallen.

Op film

uitgebreide uitleg Meditatie op film

Vipassana op Ekãyano

Misverstanden over Meditatie