3 grote waarheden

Uit dharma-lotus.nl
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

De 3 grote waarheden (zegel van de 3 wetten, de 3 bonnen van lijden) bestaan uit 3 universele wetten zoals deze door Gautama de Boeddha zijn uitgelegd:

  • Anicca; alles is veranderlijk
  • Duhkha; alles is afhankelijk
  • Anatta; er is geen Zelf

Anicca; alles is veranderlijk

De eerste van de drie edele waarheden, alles is veranderlijk, wordt soms beschreven als alles is vergankelijk. Een klein verschil in woord, maar de betekenis is totaal anders. De letterlijke vertaling vanuit het Pali is: alle verschijnselen die zich in deze wereld voordoen zijn niet blijvend. Niets bestaat dus in een onveranderlijke vaste gefixeerde vorm.

De moderne wetenschap heeft bewezen dat de zon, die ons de indruk geeft aan het firmament te staan zonder ooit te veranderen, in werkelijkheid toch elk ogenblik geweldige veranderingen ondergaat. Levende materie, met uitzondering van de hersencellen en de eicellen van de vrouw, hebben een maximale levensduur van 7 jaar. Na die periode is elke cel vervangen. Daar komt bij dat iedere cel in ons lichaam voortdurend in verandering is alhoewel wij ons ervan niet bewust zijn.

Levenloze materie gaat kapot, verweerd en lost op. Je beste vriend kan door één enkele daad je grootste vijand worden. Groots geluk kan door één gebeurtenis groots verdriet worden. Ook weet iedereen door ondervinding hoe ons lijden, onze droefheid of onze vreugde plotseling in een ander gevoel kan omslaan.

Gautama de Boeddha wees ons op deze grote waarheid omdat hij begreep dat gehechtheid één van de drie bronnen van lijden is. Wij hechten ons aan materie en aan niet materie. We proberen beiden in stand te houden. Relaties te behouden, situaties voort te laten bestaan, positieve gevoelens te behouden, etc.. Door ons te wijzen dat alles veranderlijk is laat hij ons zien dat gehechtheid altijd uitmond in lijden. Omdat niets blijft bestaan zoals het is en zoals wij dat willen. Maar deze grote waarheid laat ons nog meer zien n.l. het doet ons beseffen hoe innig we verbonden zijn met onze omgeving en dat we eendrachtig met hen moeten samenleven. Waarom is dit zo?

Als we kijken naar de evolutieleer dan ontstonden ongeveer 2 miljard jaar geleden de eerste levende wezens. Dat waren heel eenvoudige, eencellige, micro-organismen. Hoewel deze uiterst kleine levensvormen blootgesteld werden aan overstromingen, aardbevingen, vulkanische uitbarstingen, hevige hitte en koude, heeft dit alles ze toch niet kunnen verdelgen. Niet alleen zijn ze blijven bestaan, maar ze hebben zich vermenigvuldigd en zijn geëvolueerd tot steeds meer ingewikkelde en volmaakte levensvormen. Het is tegenwoordig een algemeen aangenomen theorie dat het leven zich heeft ontwikkeld van organismen zoals de amoebe tot insecten, vissen, reptielen, amfibieën, vogels, zoogdieren en tenslotte de mens. Maar de mens zoals wij nu zijn is slechts een momentopname in die evolutie. We zullen door evalueren tot .....? Een duidelijker voorbeeld dat alles veranderlijk is is er niet.

Ik ga nog een stap verder. Laten we nog even terugdenken aan de vorming van de aarde voor het ontstaan van het eerste levende wezen. Hoe de hele aardbodem bedekt was met een massa gesmolten lava en metalen en hoe gassen en dampen de atmosfeer vulden. Laten we dan bedenken hoe de eerste levende wezens zich verdeelden in planten en dieren en hoe deze laatste zich dan geleidelijk ontwikkelden tot insecten, vissen, amfibieën, vogels, zoogdieren en tenslotte tot de mens. We zullen dan inzien dat ook hout, steen, metaal en alle andere substanties in deze wereld uiteindelijk uit dezelfde oerstof voortkomen net zoals wijzelf. Van dit standpunt uit bezien zijn alle planten, vogels en dieren in zekere zin aan ons verwant. Zo kunnen we zelfs een natuurlijke genegenheid opvatten voor planten, insecten, vogels en dieren. Als wij erkentelijkheid voelen jegens deze schepsels, hoeveel te meer moeten wij dan dankbaar zijn tegen over onze ouders, onze grootouders, onze familieleden en tegenover de zielen van onze overleden voorouders, maar ook onze naasten, vrienden, kennissen, bekenden en onbekenden tot onze vijanden aan toe. Als we zo over de evolutie nadenken, zullen we dit geleidelijk helder inzien en dit steeds dieper beseffen.

In de letterlijke zin van het woord zijn alle dingen in dit grote heelal aan elkaar verwant. Niet in een onveranderlijke, vaste, gefixeerde vorm, maar beweeglijk. Alles is veranderlijk.

Duhkha; Alles is afhankelijk

Niets staat alleen, alles is van alles afhankelijk. Om dit te verduidelijken zal ik een paar voorbeelden geven:

Laten we even terugdenken aan de vorming van de aarde voor het ontstaan van het eerste levende wezen toen de hele aardbodem bedekt was met een massa gesmolten lava en metalen en hoe gassen en dampen de atmosfeer vulden. Laten we bedenken hoe de eerste levende wezens zich verdeelden in planten en dieren, hoe deze laatste zich dan geleidelijk ontwikkelden tot insecten, vissen, amfibieën, vogels, zoogdieren en tenslotte tot de mens, dan zullen we inzien dat ook hout, stenen, metaal en alle andere substanties in deze wereld uiteindelijk uit dezelfde oerstof voortkomen als wijzelf. Daarnaast zijn het mineralen als zout, kalk, ijzer en koper die ons in leven houden. Mieren, vliegen en muggen zijn enorm lastig, maar zonder hen zou veel rottend afval niet opgeruimd worden. De mensheid kan niet bestaan zonder de aanwezigheid van schimmels en bacteriën.

Dr. Albert Schweitzer heeft meer dan veertig jaar als dokter-missionaris in Lambarence, Gabon, Afrika gewerkt en heeft daarvoor de Nobelprijs van de vrede gekregen. Hij is een pionier op het gebied van ontwikkelingswerk. Het verhaal gaat dat hij als jongeling eens luisterde naar een orgelcompositie van Bach. Deze muziek ontroerde hem zo dat hij besloot het missiewerk in te gaan. Bach was al lang gestorven toen Schweitzer nog geboren moest worden. Toch heeft Bach indirect er toe bijgedragen dat de ellende in Afrika verlicht werd. Op zijn beurt heeft Schweitzer weer enorm veel mensen geïnspireerd tot het doen van goede daden.

Wie heeft jou geïnspireerd? En wie inspireer jij? Wie beïnvloed jij met elk besluit dat je neemt? Kan je een actie plegen die alleen op jou betrekking heeft en waar helemaal niemand iets van merkt? Ik ken een oude mevrouw van 96 jaar. Zij heeft 7 kinderen, 20 kleinkinderen, 52 achterkleinkinderen en al 11 achter-achter kleinkinderen. Moet je eens nagaan hoe groot dit geslacht over 100 jaar zal zijn. En dan heb ik het nog niet eens over de broers en zussen, neven en nichten die op hun beurt ook weer kinderen en kleinkinderen krijgen. Als je dat gehele geslacht over 100 jaar bekijkt, dan is dat een enorme groep mensen die allemaal hetzelfde bloed hebben en allemaal familie van elkaar zijn.

Er is maar één geslacht Nijdam. Iedereen met de achternaam Nijdam is dus familie van elkaar. Als je terug gaat kijken naar je eigen stamboom en rekening houdt met veranderende achternamen door huwelijk en dit generaties lang doorrekent zal je zien dat de bloedverbanden enorm zijn. Het is niet na te gaan wie allemaal tot jouw familie behoort.

Ga je uit van reïncarnatie dan wordt de afhankelijkheid tot een ieder nog groter. Binnen het Boeddhisme kent men zes levensvormen waaronder de mensen en de dieren. Reïncarnatie onderling is zeer wel mogelijk. Ooit gedacht dat het konijntje van de buren een reïncarnatie van een overleden vriend kan zijn? Je moet wel heel stellig niet in deze theorie geloven wil je dat konijntje niet met mededogen benaderen. Dit is de reden waarom Boeddhisten vegetariërs zijn. Alles en iedereen heeft invloed op elkaar. Elke actie is als een plons in het water en de golven spreiden zich uit en beïnvloeden anderen die overgaan tot reacties die zodoende ook weer anderen beïnvloeden. Het zou toch mooi zijn als dat allemaal positieve acties en invloeden zijn die tot nog positievere acties lijden?

Anatta; Er is geen Zelf

Wellicht raken we hier wel het moeilijkste gedeelte van het Boeddhisme.

  • Wat is het doel van het Boeddhisme?
  • Waar leidt het toe?
  • Antwoord: tot het Nirvana.
  • Maar wat is dat Nirvana dan?
  • Hoe stel je dat voor?

Dit zijn moeilijk te beantwoorden vragen want het Boeddhisme gaat er van uit dat er geen ik of ziel bestaat. En als je Nirvana hebt bereikt is je Ego opgelost en ben je vrij van Karma maar wat hou je dan nog over? Is Nirvana vergelijkbaar met de hemel voor de Christenen, het lege voor de Atheïsten of het absolute voor de Cosmoöliten? Er zijn meerdere stromingen binnen het Boeddhisme die allemaal weer iets anders geloven. Maar over één ding zijn ze het eens. Nirvana is een geestestoestand waarin je vrij bent van illusie, en waarvoor je tot in de eeuwigheid niet meer door beïnvloed kan raken. Je bent verlost van elk menselijk lijden.

Hoe komt het dan dat de Panchen Lama (Een Boeddha), de Dalai Lama (een Bodhisattva) of andere verlichte meesters ziek worden en aan een ziekte kunnen overlijden? Vrij zijn van illusie zegt iets over je Boeddha-natuur maar niet over je lichaam want je lichaam kan nog steeds ziek worden. Alleen lijdt de Boeddha-natuur er niet meer onder maar leert ervan. Natuurlijk kan een verlichte meester met zijn Boeddha-natuur zijn lichaam genezen maar daar moet dan wel reden toe zijn. Als zijn rol is gespeeld in dit leven dan maakt het sterven niet uit want er is altijd weer een nieuw leven. Desondanks het lichaam genezen zal dan enkel uit Ego gebeuren en daar is de meester nu juist van verlost.

Wat hebben de drie grote waarheden, alles is veranderlijk, alles in afhankelijk en Er is geen Zelf met elkaar te maken? Dat wij het (h)erkenning, Er is geen Zelf, nog niet bereikt hebben komt omdat we bezorgd en bekommerd zijn om datgene wat we liefhebben te verliezen. Daarnaast spijt het ons dat we nog steeds dingen in ons leven missen. Het verkrijgen van deze dingen zal vervolgens leiden (lijden?) tot een nog grotere bezorgdheid om onze nieuwe verworvenheden weer kwijt te raken. Hoe meer we hebben, hoe meer zorgen we hebben. Omgedraaid: hoe meer je bewust los laat des te minder zorgen je hebt om die dingen. Er ontstaat rust. Een rust waarin we datgene wat echt belangrijk is de mogelijkheid krijgt naar de voorgrond te treden.

Maar hoe laat je los?

Door te beseffen dat alles veranderlijk is en dat alles afhankelijk is. Alles wat je hebt blijft niet. Alle het materiële gaat kapot. Mensen komen en gaan. Je kinderen die nu zoveel aandacht en liefde nodig hebben zullen ooit de mensen zijn die eens per maand op een zondagmiddag langskomen. En de partner waar je ooit voor gekozen hebt en waar je al jaren mee leeft en waar je zielsveel van houdt die ga je ooit het grootst mogelijke verdriet aandoen door te sterven. Hoe meer je van diegene houdt en hoe meer je wenst diegene geen lijden te bezorgen des te meer leed berokken je door jouw sterven. Wranger kan het haast niet.

Door tot het besef te komen dat alles ooit weer weg is en daar mededogen en vrede mee te hebben creëer je een stuk rust in je. Een groot stuk onvrede en bezorgdheid zal verdwijnen. Maar wat dan met -alles is afhankelijk-? Door te beseffen dat jouw handelen direct maar vooral indirect invloed heeft op zéér veel mensen en door te beseffen dat jij ongemerkt héél veel mensen beïnvloed, dat jij weer beïnvloed wordt door weer anderen en dat vaak onbewust. Door dat héél goed te beseffen ontstaat er een bepaalde verwantschap met die mensen. En omdat je vaak niet eens weet wie al die mensen zijn creëer je een verwantschap ook met onbekenden en dus met iedereen.

Koppel je daaraan de reïncarnatietheorie, dan heb je niet alleen een verwantschap met alle mensen maar ook met alle levensvormen. Als jouw handelen zo veel invloed heeft op zo veel levensvormen waarom dan slecht handelen? Je dupeert daar zo velen mee. Door mooi, liefdevol en met mededogen te handelen creëer je een heel veld van positieve energie waar velen profijt van hebben over een zeer lange tijd gerekend. En jij mag hopelijk profiteren van hun goede daden en door zo te handelen er een gemoedsrust in je. Door te beseffen dat alles veranderlijk is, dat alles afhankelijk is en daar naar te handelen creëer je rust. En uiteindelijk zal die rust leiden tot Nirvana.

Deze drie grote waarheden zijn ervoor om tot het besef te komen. Om er naar te handelen is er het 8-voudige pad.

Uitleg op film