Apana
De vitale levensstromen maken deel uit van de hindoeïstische filosofie en yoga. Van deze stromen wordt geloofd dat ze worden opgewekt door het lichaam en alle biologische processen beheersen.
In samengestelde zin wordt de term Prana gebruikt, die gerelateerd is aan Vayu, de God van de Wind. In functionele zin wordt Prana ook afzonderlijk gebruikt naast de andere vier stromen:
- Prana Vayu inademing en is tegenovergesteld aan de Apana Vayu. Stroomt naar boven en is naar binnen gericht
- Apana Vayu; uitademing en is tegenovergesteld aan de Prana Vayu. Stroomt naar beneden en is naar buiten gericht. Je zou deze stroom dus kunnen zien als de stroom die het loslaten stimuleert
- Udana Vayu; een omhoog gerichte stroming die de Keel-Chakra voedt
- Samana Vayu; in- én uitademing. Stroomt van buiten naar binnen en wordt gezien als de balancerende of gelijkmakende ademhaling.
- Vyana Vayu; verzorgt de beheersing van energie door het gehele lichaam heen. Het beweegt naar buiten én naar binnen. Het is eigenlijk de stroming die alle andere Vayu’s coördineert.
Als al deze 5 stromingen individueel én als groep in balans zijn is er pas werkelijke balans. Middels meditatie, yoga en de Prana apana samyukta beoefening kan iemand controle hebben over deze levensstromen.
Apana
Binnen yoga is Apana een van de vijf vitale levensstromen, met een verwijzing naar dezelfde goden uit de hindoeïstische mythologie. Prana wordt ook als gelijkstelling van Vayu gebruikt, waarbij het alle vijf stromen samen vertegenwoordigt. Van deze stromen wordt geloofd dat ze worden opgewekt door het lichaam en alle biologische processen beheersen.
De naam 'Apana' komt uit 'Apanasana' (Sanskriet) en is de yoga-term voor de 'omgekeerde kindhouding'. In de kindhouding wordt Apana Vayu enorm gestimuleerd.
Apana Vayu bevindt zich in de onderbuik en het bekken, tussen de navel en de stuitchakra. In de omgekeerde kindhouding kun je door diep adem te halen in het bekken, goed bij die plek aanwezig blijven. Apana zou de afscheiding van afvalstoffen in het lichaam verzorgen via de stofwisseling.
De Apana Vayu stroomt naar beneden en is naar buiten gericht. Je zou deze stroom dus kunnen zien als de stroom die het loslaten stimuleert. Apana Vayu stimuleert ons verteringsproces en het ‘verwijderen’ afvalstoffen. Aangezien deze Vayu zich in het bekken en onderbuik bevindt, stimuleert het ook de voortplantingsorganen. Daarnaast stimuleert het ook de darmen, nieren en de blaas.
Apana Vayu is verbonden met het aarde element en is verbonden met het Perineum, ons eerste chakra.
Ademhaling
Waar de Prana Vayu staat voor ontvangen, staat Apana Vayu voor loslaten. Deze twee werken dus samen in tegenovergestelde richtingen. Je zou Prana Vayu kunnen zien als de inademing en Apana Vayu als de uitademing. Wanneer je je focust op de uitademing, stimuleer je Apana Vayu. Met een uitademing laat je de lucht los die je niet meer nodig hebt en dit staat symbool voor nog veel meer loslaten. Denk maar aan de lange uitademing nadat je gehuild hebt, ook dat is loslaten. Je kunt een uitademing ook volgen in het lichaam. Je kunt de aandacht dan volgen tot diep in het bekken. Je kunt de uitademing verlengen om nog meer los te laten. Soms zijn we namelijk erg gefocust op de inademing, dat we vergeten om lang en diep uit te ademen. Kijk of je hier wat meer aandacht en tijd voor kunt nemen. Bij een diepe ademhaling, zal het tempo ook vertragen en dit zorgt voor ontspanning. Ook zal het buikgebied in – en uitzetten, wanneer je je ademhaling echt kunt te laten zakken.
De geest
Deze ademhalingsstroom hoort bij rust en ontspanning. Door diep in en uit te ademen kun je je zenuwstelsel en je lichaam ontspannen. Met extra focus op de uitademing kun je dit effect versterken. Apana Vayu heeft dus een kalmerend effect op je geest en mind. Wanneer deze Vayu uit balans is, zal je bijvoorbeeld meer focus hebben op de inademing. Je Prana Vayu is dan veel meer actief, waardoor het gaat over veel energie en adem tot je nemen. Zo wordt je zenuwstelsel dan telkens weer geactiveerd met nieuwe energie. Maar het is ook belangrijk dat je je lichaam en systeem leert te ontspannen. Daarom is Apana Vayu net zo belangrijk als Prana Vayu.
Je kunt merken dat Apana Vayu uit balans is als je bijvoorbeeld lui en moe wordt. Of wanneer je in de war bent of moeilijk keuzes kunt maken. Dit kan dan komen doordat je zenuwstelsel overprikkeld is. Wanneer je dit merkt, kun je een moment nemen om weer heel bewust diep uit te ademen. Je kunt er zelfs voor kiezen om de uitademingen langer te maken dan de inademingen. Dit kan 2 keer zo lang zijn, maar zelfs al een aantal tellen langer doet wonderen.
Apana Vayu binnen de yoga
Binnen de yoga werk je vaak actief met Apana Vayu. Apana Vayu creëert een sterk gevoel van verbinding met de aarde, de grond onder je. Het kan een gevoel van zwaarte creëren, alsof het je lichaam meeneemt naar de grond. Apanasana (kindhouding) is daar een goed voorbeeld van. Je bent klein, dichtbij de grond en je ademt diep naar de onderbuik. Dit kan een heel aardend, rustig en veilig gevoel geven.
Veel heup-openers werken ook goed samen met Apana Vayu. Juist in heupopeners, wil je de ademhaling en aandacht naar het bekken en de onderbuik brengen. Daar wil je ook de ademhaling naar toe sturen. Juist om dan diep naar dat gebied toe te ademen, kun het loslaten stimuleren. Vaak zit er veel spanning opgeslagen in ons bekken en door diep uit te ademen, kunnen we die spanning wat loslaten.
Ook kun je in elke houding verbinding maken met de grond en aarde. Je kunt visualiseren dat er wortels vanaf je staartbeen de aarde in gaan en dat de energie ook daar naartoe stroomt. Je kunt je in elke houding goed focussen op het contact met de aarde, voel bijvoorbeeld hoe je voeten goed verdeeld over de vloer staan.
Vanuit deze goede verbinding met de aarde, kun je dan de lengte in groeien. Want je hebt een stevige basis gecreëerd.