Het Boeddhisme in Tibet: verschil tussen versies

Uit dharma-lotus.nl
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
 
Regel 23: Regel 23:
Yeshe Tsogyal, de belangrijkste vrouw in de Nyingma Vajrayana-lijn, was lid van het hof van Trisong Detsen en werd Padmasambhava's student voordat ze [[verlichting]] kreeg. Trisong Deutsen nodigde ook de [[Zen|Chan]]- meester Moheyan uit om de [[Dharma]] in het Samye-klooster over te brengen.  
Yeshe Tsogyal, de belangrijkste vrouw in de Nyingma Vajrayana-lijn, was lid van het hof van Trisong Detsen en werd Padmasambhava's student voordat ze [[verlichting]] kreeg. Trisong Deutsen nodigde ook de [[Zen|Chan]]- meester Moheyan uit om de [[Dharma]] in het Samye-klooster over te brengen.  


===tijdperk van fragmentatie (9de-10de eeuw)===
==Tijdperk van fragmentatie (9de-10de eeuw)==
   
   
Een ommekeer in de boeddhistische invloed begon onder koning Langdarma (regering: 836-842), en zijn dood werd gevolgd door het zogenaamde tijdperk van fragmentatie, een periode van verdeeldheid in de 9e en 10e eeuw. Gedurende deze tijd stortte de politieke centralisatie van het eerdere Tibetaanse rijk in en volgden burgeroorlogen. Ondanks dit verlies van staatsmacht en bescherming, overleefde en bloeide het boeddhisme in Tibet.
Een ommekeer in de boeddhistische invloed begon onder koning Langdarma (regering: 836-842), en zijn dood werd gevolgd door het zogenaamde tijdperk van fragmentatie, een periode van verdeeldheid in de 9e en 10e eeuw. Gedurende deze tijd stortte de politieke centralisatie van het eerdere Tibetaanse rijk in en volgden burgeroorlogen. Ondanks dit verlies van staatsmacht en bescherming, overleefde en bloeide het boeddhisme in Tibet.

Huidige versie van 22 dec 2022 om 07:15

In 2020 werd het Boeddhisme door ongeveer 500 miljoen mensen wereldwijd beoefend, wat neerkomt op 7% tot 8% van de totale wereldbevolking. Het Boeddhisme is de dominante religie in Bhutan, Myanmar (Burma), Cambodja, Hong-Kong, Japan, Tibet, Laos, Macau, Mongolië, Singapore, Sri-Lanka, Thailand en Vietnam. Op het vasteland van China, Taiwan, Nepal en Zuid-Korea leven grote boeddhistische bevolkingsgroepen. China is het land met de grootste populatie boeddhisten, ongeveer 244 miljoen of 18,2% van de totale bevolking.
Pijl.png lees meer over dit onderwerp op: Alle statistieken van de spreiding van het Boeddhisme wereldwijd

Categorie indeling
Home - Boeddhisme - Boeddhisme per land
Alle Boeddhistische landen
Buddhist Expansion.svg
Boeddhisme per land
Introductie en statistieken
Bhutan - Burma - Cambodja - China - Hong-Kong - India - Indonesië
Japan- Korea - Laos - Maleisië - Mongolië - Nepal - Rusland
Singapore - Sri-Lanka - Taiwan - Thailand - Tibet - Vietnam
Dhamma wiel

Tibetaans boeddhisme

Het Tibetaans boeddhisme duidt naast 'het Boeddhisme in Tibet' ook de één van de 3 belangrijkste stromingen binnen het Boeddhisme aan: het Tibetaans boeddhisme. De inheemse Tibetaanse term voor boeddhisme is "De Dharma van de insiders" (nang chos) of "De Boeddha Dharma van de insiders". "Insider" betekent iemand die de waarheid niet buiten, maar binnen de aard van de geest zoekt. Dit staat in contrast met andere vormen van religie, die worden genoemd chos nokken (dharma-systeem), bijvoorbeeld het christendom wordt genoemd Yi shu'i chos lugs (Jesus dharma-systeem).

De term "Vajrayāna" wordt soms verward met de term 'Tibetaans boeddhisme'. Nauwkeuriger gezegd, betekent Vajrayāna een bepaalde subset van praktijken en tradities die niet alleen deel uitmaken van het Tibetaans boeddhisme, maar ook prominent aanwezig zijn in andere boeddhistische tradities.

Lees hier een uitgebreid artikel over het Tibetaans boeddhisme

Eerste verspreiding (7de-9de eeuw)

de eerste intrede van het Boeddhisme in Tibet was pas 1.200 jaar ná het overlijden van Gautama de Boeddha tijdens het Tibetaanse rijk (7e-9e eeuw). Sanskriet-boeddhistische geschriften uit India werden voor het eerst in het Tibetaans vertaald onder het bewind van de Tibetaanse koning Songtsän Gampo (618-649).

In de 8e eeuw vestigde koning Trisong Detsen (755-797) het boeddhisme als de officiële religie van de staat en beval zijn leger om gewaden te dragen en het boeddhisme te bestuderen. Trisong Detsen nodigde Indiase boeddhistische geleerden uit aan zijn hof, waaronder Padmasambhāva (8e eeuw) en Śāntarakṣita (725–788), die worden beschouwd als de grondleggers van Nyingma, de oudste traditie van het Tibetaans boeddhisme.

Yeshe Tsogyal, de belangrijkste vrouw in de Nyingma Vajrayana-lijn, was lid van het hof van Trisong Detsen en werd Padmasambhava's student voordat ze verlichting kreeg. Trisong Deutsen nodigde ook de Chan- meester Moheyan uit om de Dharma in het Samye-klooster over te brengen.

Tijdperk van fragmentatie (9de-10de eeuw)

Een ommekeer in de boeddhistische invloed begon onder koning Langdarma (regering: 836-842), en zijn dood werd gevolgd door het zogenaamde tijdperk van fragmentatie, een periode van verdeeldheid in de 9e en 10e eeuw. Gedurende deze tijd stortte de politieke centralisatie van het eerdere Tibetaanse rijk in en volgden burgeroorlogen. Ondanks dit verlies van staatsmacht en bescherming, overleefde en bloeide het boeddhisme in Tibet.

Tweede verspreiding (10e-12e eeuw)

De late 10e en 11e eeuw zagen een heropleving van het boeddhisme in Tibet met de oprichting van "Nieuwe Vertaling" (Sarma) literatuur die de Nyingma- traditie opnieuw vorm gaf. In 1042 arriveerde de Bengaalse meester Atiśa (982-1054) in Tibet op uitnodiging van een West-Tibetaanse koning. Zijn belangrijkste leerling, Dromton, stichtte de Kadam-school van het Tibetaans boeddhisme, een van de eerste Sarma-scholen. De Sakya-school werd opgericht door Khön Könchok Gyelpo (1034–1102), een leerling van de grote geleerde Drogmi Shākya.

Andere invloedrijke Indiase leraren zijn onder meer Tilopa (988-1069) en zijn leerling Naropa (waarschijnlijk overleden rond 1040). Hun leringen, via hun student Marpa, vormen de basis van de Kagyu-traditie (orale afstamming) , die zich richt op de praktijken van Mahamudra en de Zes Dharma's van Naropa. Een van de beroemdste Kagyu-figuren was de kluizenaar Milarepa, een mysticus uit de 11e eeuw. De Dagpo Kagyu werd opgericht door de monnik Gampopa die Marpa's afstammingsleringen samenvoegde met de monastieke Kadam-traditie.

Alle subscholen van de Kagyu-traditie van het Tibetaans boeddhisme die vandaag de dag overleven, inclusief de Drikung Kagyu, de Drukpa Kagyu en de Karma Kagyu, zijn takken van de Dagpo Kagyu. De Karma Kagyu-school is de grootste van de Kagyu-subscholen en wordt geleid door de Karmapa.

Mongol dominantie (13de-14de eeuw)

Het Tibetaans boeddhisme oefende vanaf de 11e eeuw na Christus een sterke invloed uit onder de volkeren van Binnen-Azië, vooral de Mongolen. De Mongolen vielen Tibet binnen in 1240 en 1244. Uiteindelijk annexeerden ze Amdo en Kham en benoemden de grote geleerde en abt Sakya Pandita (1182-1251) tot onderkoning van Centraal Tibet in 1249. Op deze manier werd Tibet opgenomen in het Mongoolse rijk, waarbij de Sakya-hiërarchie de nominale macht over religieuze en regionale politieke aangelegenheden behield, terwijl de Mongolen de structurele en administratieve heerschappij over de regio behielden, versterkt door de zeldzame militaire interventie. Het Tibetaans boeddhisme werd als de de facto staatsgodsdienst aangenomen door de Mongoolse Yuan-dynastie (1271-1368) van Kublai Khan.

Het was ook in deze periode dat de Tibetaans-boeddhistische canon werd samengesteld, voornamelijk geleid door de inspanningen van de geleerde Butön Rinchen Drup (1290–1364). Een deel van dit project omvatte het snijden van de canon in houtblokken om af te drukken, en de eerste exemplaren van deze teksten werden bewaard in het klooster van Narthang.

Clans (14e-18e eeuw)

Met het verval van de Mongoolse Yuan-dynastie en het losse bestuur van de volgende (Han-Chinese) Ming-dynastie (1368–1644), werd Centraal Tibet geregeerd door opeenvolgende lokale families (clans) van de 14e tot de 17e eeuw. Jangchub Gyaltsän (1302–1364) werd halverwege de 14e eeuw de sterkste politieke familie. Gedurende deze periode stichtte de hervormingsgezinde geleerde Je Tsongkhapa (1357–1419) de Gelug- school die een beslissende invloed zou hebben op de geschiedenis van Tibet. De Ganden Tripa is het hoofd van de Gelug-school, hoewel de meest invloedrijke figuur de Dalai Lama is.

Interne strijd binnen de Phagmodrupa-dynastie en het sterke lokalisme van de verschillende leengoederen en politiek-religieuze facties leidden tot een lange reeks interne conflicten. De predikantenfamilie Rinpungpa, gevestigd in Tsang (West-Centraal Tibet), domineerde de politiek na 1435.

In 1565 werd de familie Rinpungpa omvergeworpen door de Tsangpa- dynastie van Shigatse, die in de volgende decennia haar macht in verschillende richtingen van Tibet uitbreidde en de Karma Kagyu- sekte begunstigde. Ze zouden een cruciale rol spelen in de gebeurtenissen die leidden tot de opkomst van de macht van de Dalai Lama's in de jaren 1640.

In China werd het Tibetaans boeddhisme nog steeds bezocht door de elites van de Ming-dynastie. De Ming-dynastie ondersteunde in deze periode ook de verspreiding van het Tibetaans boeddhisme in Mongolië. Tibetaans-boeddhistische missionarissen hielpen ook bij het verspreiden van de religie in Mongolië. Het was in deze tijd dat Altan Khan, de leider van de Tümed Mongolen, zich bekeerde tot het boeddhisme en een verbond sloot met de Gelug-school, waarbij hij in 1578 de titel van Dalai Lama aan Sonam Gyatso verleende.

Tijdens een Tibetaanse burgeroorlog in de 17e eeuw veroverde en verenigde Sonam Choephel (1595–1657), de belangrijkste regent van de 5e Dalai Lama , Tibet om de regering van Ganden Phodrang te vestigen met de hulp van de Güshi Khan van de Khoshut Mongolen. De Ganden Phodrang en de opeenvolgende Gelug tulku- lijnen van de Dalai Lama's en Panchen Lama's behielden de regionale controle over Tibet van het midden van de 17e tot het midden van de 20e eeuw.

Qing-dynastie (18e-20e eeuw)

De Qing-dynastie (1644-1912) vestigde een Chinese heerschappij over Tibet nadat een Qing-expeditieleger de Dzungars (die Tibet controleerden) versloeg in 1720, en duurde tot de val van de Qing-dynastie in 1912. De Manchu- heersers van de De Qing-dynastie steunde het Tibetaanse boeddhisme, vooral de Gelug- sekte, tijdens het grootste deel van hun heerschappij. De regering van de keizer Qianlong was het hoogtepunt voor deze promotie van het Tibetaans boeddhisme in China, met het bezoek van de 6e Panchen Lama aan Peking en de bouw van tempels in Tibetaanse stijl, zoals de Xumi Fushou-tempel, de Puning-tempel en Putuo Zongcheng-tempel (gemodelleerd naar het Potala-paleis).

Deze periode zag ook de opkomst van de Rimé-beweging , een negentiende-eeuwse niet-sektarische beweging waarbij de Sakya- , Kagyu- en Nyingma- scholen van het Tibetaans boeddhisme betrokken waren, samen met enkele Bon- geleerden. Na te hebben gezien hoe de Gelug- instellingen de andere tradities naar de uithoeken van het Tibetaanse culturele leven duwden, hebben geleerden zoals Jamyang Khyentse Wangpo (1820-1892) en Jamgön Kongtrül (1813-1899) de leerstellingen van de Sakya, Kagyu en Nyingma, waaronder veel bijna uitgestorven leringen. Zonder het verzamelen en drukken van zeldzame werken door Khyentse en Kongtrul zou de onderdrukking van het boeddhisme door de communisten veel meer definitief zijn geweest. De Rimé-beweging is verantwoordelijk voor een aantal schriftuurlijke compilaties, zoals de Rinchen Terdzod en de Sheja Dzö.

Tijdens de Qing bleef het Tibetaans boeddhisme ook de belangrijkste religie van de Mongolen onder Qing-heerschappij (1635-1912), evenals de staatsgodsdienst van de Kalmyk Khanate (1630-1771), de Dzungar Khanate (1634-1758) en de Khoshut. Khanate (1642-1717).

20e en 21e eeuw

In 1912, na de val van de Qing-dynastie, werd Tibet de facto onafhankelijk onder de 13e Dalai Lama- regering in Lhasa, waarbij het huidige grondgebied van wat nu de Tibetaanse Autonome Regio wordt gehandhaafd.

Na de slag om Chamdo werd Tibet in 1950 geannexeerd door de Chinese Volksrepubliek. In 1959 vluchtte de 14e Dalai Lama en een groot aantal geestelijken het land uit om zich te vestigen in India en andere buurlanden. De gebeurtenissen van de Culturele Revolutie (1966-1976) zagen religie als een van de belangrijkste politieke doelen van de Chinese Communistische Partij, en de meeste van de duizenden tempels en kloosters in Tibet werden vernietigd, waarbij veel monniken en lama's gevangen zaten. Gedurende deze tijd werden privé-religieuze uitingen, evenals Tibetaanse culturele tradities, onderdrukt. Veel van het Tibetaanse tekstuele erfgoed en instellingen werden vernietigd, en monniken en nonnen werden gedwongen zich uit te kleden. Buiten Tibet was er echter een hernieuwde belangstelling voor het Tibetaans boeddhisme in plaatsen als Nepal en Bhutan, terwijl de verspreiding van het Tibetaans boeddhisme in de westerse wereld werd bewerkstelligd door veel van de Tibetaanse vluchtelingen die uit Tibet waren ontsnapt.

Na het liberaliseringsbeleid in China in de jaren tachtig begon de religie zich te herstellen met de wederopbouw van enkele tempels en kloosters. Tibetaans boeddhisme is nu een invloedrijke religie onder Chinezen, en ook in Taiwan. De Chinese regering behoudt echter strikte controle over de Tibetaans-boeddhistische instellingen. Quota voor het aantal monniken en nonnen worden gehandhaafd en hun activiteiten worden nauwlettend gevolgd.

Binnen de Tibetaanse Autonome Regio is het geweld tegen boeddhisten sinds 2008 aan het escaleren. In wijdverspreide rapporten worden de arrestaties en verdwijningen van nonnen en monniken gedocumenteerd, terwijl de Chinese regering religieuze praktijken classificeert als "bendecriminaliteit". Rapporten omvatten de sloop van kloosters, gedwongen ontkledingen, gedwongen heropvoeding en detentie van nonnen en monniken, vooral degenen die in het centrum van Yarchen Gar wonen, de meest bekende.