Vitaminen

Uit dharma-lotus.nl
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
De printervriendelijke versie wordt niet langer ondersteund en kan mogelijk weergavefouten bevatten. Werk uw browserbladwijzers bij en gebruik de ingebouwde browser printfunctionaliteit.
Categorie indeling
Home
Voeding
Paardenbloem.jpg
Voedingsmiddelen
Calorieën/Joule
Eiwitten
Koolhydraten
Mineralen
Vetten
Suiker
Vitaminen
Voedingsmiddelen (overzicht)
Persimmon.svg

Vitamines zijn voedingsstoffen die in kleine hoeveelheden voorkomen in eten en drinken. Ze zijn nodig voor een normale groei en ontwikkeling en om gezond te blijven. Ze leveren geen energie. Het lichaam kan vitamines niet, of niet genoeg, zelf aanmaken. Daarom staan ze bekend als essentiële (onmisbare) voedingsstoffen.

Het lichaam kan de vitamines in principe niet zelf maken maar er zijn een paar uitzonderingen:

  • kleine hoeveelheden vitamine K maak je aan in de darm
  • het lichaam zet voorlopers van vitamines uit de voeding, zoals de provitamine A (carotenoïden) en provitamine D om in vitamine A en D. In geval van vitamine D gebeurt dat in de huid onder invloed van zonlicht
  • het lichaam kan zelf niacine aanmaken uit het aminozuur tryptofaan

Welke vitamines zijn er?

Er zijn 13 stoffen die de naam vitamine hebben. De vitamines zijn in te delen in vitamines die in vet oplosbaar zijn en vitamines die in water oplosbaar zijn.

vetoplosbare vitamines

  • vitamine A
  • vitamine D
  • vitamine E
  • vitamine K

Deze vitamines haal je vooral uit producten die vet bevatten, zoals smeer- en bereidingsvetten, vis, vlees, noten en melk en melkproducten.

wateroplosbare vitamines

  • vitamine C
  • thiamine (B1)
  • riboflavine (B2)
  • niacine (B3)
  • pantotheenzuur (B5)
  • vitamine B6
  • biotine (B8)
  • foliumzuur (B11)
  • vitamine B12

Deze vitamines haal je uit groente, fruit, brood en volkorenproducten, noten, peulvruchten, melk en melkproducten.

Geen vitamen

Er zijn meerdere stoffen die soms tot de vitaminen gerekend worden maar dat niet zijn:

bioactieve stoffen

Bioactieve stoffen zijn stoffen die van nature in planten voorkomen en een bepaalde functie hebben in het lichaam, maar lijken niet onmisbaar voor het lichaam. Er zijn namelijk geen effecten of aandoeningen bekend als gevolg van een tekort, en er zijn ook geen aanbevolen hoeveelheden voor deze stoffen vastgesteld. Waarschijnlijk kunnen ook andere voedingstoffen hun rol vervullen. Daarom zijn het geen vitamines. Voorbeelden van bioactieve stoffen zijn flavonoïden en carotenoïden. Lees meer over bioactieve stoffen.

halfvitamines

Halfvitamines (onzinvitamines) zijn stoffen die onterecht vitamine zijn genoemd. Bijvoorbeeld omdat het lichaam ze zelf voldoende kan aanmaken, waardoor ze niet onmisbaar zijn. Een voorbeeld hiervan is carnitine. Of stoffen waarvan de werking niet is aangetoond, bijvoorbeeld laetrile (vitamine B17).

mineralen en spoorelementen

Vitamines en mineralen worden vaak in één adem genoemd. In het lichaam zijn beiden onmisbaar bij veel processen. Lees hier wat precies de overeenkomsten en verschillen zijn. Zowel vitamines als mineralen haal je uit een gezonde voeding. Het zijn zogenaamde microvoedingsstoffen die zorgen voor belangrijke processen in het lichaam. Denk bijvoorbeeld aan de opbouw van de botten. Hierbij werken vitamine D en het mineraal calcium intensief samen.

Het belangrijkste verschil tussen vitamines en mineralen is een scheikundig verschil. Vitamines komen uit de levende natuur en kunnen door sommige planten of dieren zelf gemaakt worden, terwijl mineralen uit de dode natuur komen en door planten moeten worden opgenomen uit de aarde en door dieren uit voeding of water.

Welke vitaminen heb ik nodig, wat doen ze en waar zitten ze in?

vitamine A

  • dit is een vetoplosbare vitamine
  • functie: goede werking van de ogen en het afweersysteem, normale groei, gezond houden van de huid
  • zit in: vlees, vis, melk, melkproducten, ei, margarine, halvarine en bak- en braadproducten. Pro-vitamine A zit in wortel en groene bladgroente

vitamine D

  • dit is een vetoplosbare vitamine
  • functie: behoud van sterke botten en tanden, goede werking van de spieren en het afweersysteem. Zorgt voor opname van calcium uit de voeding
  • zit in: vette vis, vlees, ei, margarine, halvarine en bak- en braadproducten

vitamine E

  • dit is een vetoplosbare vitamine
  • functie: werkt als antioxidant
  • zit in: zonnebloemolie, margarine, halvarine, bak- en braadproducten, noten en zaden

vitamine K

  • dit is een vetoplosbare vitamine
  • functie: goede bloedstolling, behoud van sterke botten
  • zit in: groene bladgroente, kwark en kaas, vlees, ei

thiamine (vitamine B1)

  • dit is een wateroplosbare vitamine
  • functie: vrijmaken van energie uit de voeding, goede werking van de hartspier het zenuwstelsel en de hersenen
  • zit in: graanproducten, brood en aardappelen, vlees, groente, melk en melkproducten

riboflavine (vitamine B2)

  • dit is een wateroplosbare vitamine
  • functie: vrijmaken van energie vrijmaken uit de voeding, gezond houden van de huid
  • zit in: melk en melkproducten, vlees, groente en fruit, aardappelen, brood en graanproducten

niacine (vitamine B3)

  • dit is een wateroplosbare vitamine
  • functie: vrijmaken van energie uit de voeding, gezond houden van de huid, goede werking van het zenuwstelsel en de hersenen
  • zit in: vlees en vis, volkoren graanproducten en aardappelen, groente

pantotheenzuur (vitamine B5)

  • dit is een wateroplosbare vitamine
  • functie: vrijmaken van energie uit de voeding
  • zit in: vlees en ei, volkorenproducten, peulvruchten, groente en fruit, melk en melkproducten

vitamine B6

  • dit is een wateroplosbare vitamine
  • functie: de opbouw en afbraak van aminozuren, regelen van de werking van bepaalde hormonen, is nodig voor groei, een goede werking van het afweersysteem en het zenuwstelsel
  • zit in: vlees, vis, ei, noten, brood, graanproducten en aardappelen, peulvruchten, groente, melk en melkproducten

biotine (vitamine B8)

  • dit is een wateroplosbare vitamine
  • functie: vrijmaken van energie uit de voeding, behoud van een normale huid en normaal haar, normale werking van het zenuwstelsel
  • zit in: ei, lever, noten en pinda’s, melk

folaat (vitamine B11)

  • dit is een wateroplosbare vitamine
  • functie: groei en goede werking van het lichaam, draagt bij aan aanmaak van witte en rode bloedcellen, verkleint de kans op geboorteafwijkingen
  • zit in: (groene) groente, volkorenproducten en brood, vlees, melk en melkproducten

vitamine B12 (cobalamine)

  • dit is een wateroplosbare vitamine
  • functie: aanmaak van rode bloedcellen, goede werking van het zenuwstelsel
  • zit in: vlees, vis, ei, melk en melkproducten

Opname en opslag van vitamines

Vitamines worden door het lichaam opgenomen in de dunne darm. Vetoplosbare vitamines neemt het lichaam het beste op als er ook vet of olie aanwezig is. Het lichaam kan deze vitamines in beperkte mate opslaan. Alleen van vitamine A kan het lichaam een grote voorraad aanleggen in de lever. Vetoplosbare vitamines kunnen het lichaam verlaten via de urine of de gal.

Vitamines die in water oplosbaar zijn, kan het lichaam niet of nauwelijks opslaan. Een uitzondering daarop is vitamine B12. Een teveel aan wateroplosbare vitamines verlaat het lichaam via de urine. Daardoor komt het bijna nooit voor dat je te veel van deze vitamines binnenkrijgt.

Het lichaam neemt vitamines uit voedingssupplementen vaak gemakkelijker op dan vitamines uit eten. De opname van foliumzuur uit eten is bijvoorbeeld 30 tot 50% lager dan die van synthetisch foliumzuur (PMG).

Verlies van vitamines bij bereiden en bewaren

Bij het bereiden en bewaren van eten kunnen vitamines verloren gaan. Het gaat hierbij vooral om de wateroplosbare vitamines. Het verlies kan oplopen van 10 tot 50% of meer. De hoeveelheid verlies verschilt per vitamine en is van veel factoren afhankelijk, zoals het type voedingsmiddel, hoe heet het is bereid, de hoeveelheid water, blootstelling aan zonlicht of blootstelling aan zuurstof na snijden, persen of pureren.

Aan de andere kant kan het lichaam sommige vitamines uit gesneden en gekookte groentes makkelijker opnemen. Bij het vaststellen van de aanbevolen hoeveelheden is rekening gehouden met de hoeveelheid die het lichaam uit de voeding opneemt.

tips om zoveel mogelijk vitamines te behouden

  • verhit eten niet langer dan nodig.
  • kook met weinig water.
  • door bewaren van eten gaan ook vitamines verloren. Daarom gelden de volgende bewaaradviezen:
    • bewaar producten bij voorkeur op een koele plaats of in de vriezer.
    • bewaar gesneden groente niet te lang.
    • bewaar je eten bij voorkeur in het donker.

Gezondheidseffecten

Vitamines zijn nodig voor een normale groei en ontwikkeling. Ook zijn ze nodig voor een goede gezondheid.

vitamine tekort

Een tekort aan vitamines kan slecht zijn voor de gezondheid. Denk aan scheurbuik bij een tekort aan vitamine C. In Nederland komen vitaminetekorten normaal gesproken bijna niet voor. Tekorten kunnen wel ontstaan als de opname van vitamines is verstoord, bijvoorbeeld bij ziekte. Er zijn wel een aantal groepen die het advies krijgen een supplement te slikken omdat ze via de voeding niet voldoende vitamines kunnen binnenkrijgen.

Te veel vitamines

Krijg je te veel vitamines binnen, dan kan dat slecht zijn voor de gezondheid. Krijg je bijvoorbeeld lange tijd te veel vitamine B6 binnen, dan kan je last krijgen van gevoelloosheid, tintelingen of ernstige zenuwpijn in de handen en voeten.

Ook kun je te veel binnenkrijgen van: niacine (vitamine B3), foliumzuur (vitamine B11), vitamine A, vitamine D en vitamine E. Een teveel aan vitamines krijg je alleen binnen als je supplementen met hoge doseringen gebruikt. Een uitzondering hierop vormt vitamine A. Een teveel hiervan kun je ook binnenkrijgen door het vaak eten van lever.